Bilimin Medeniyetin Beşiği Doğu Türkistan Uygur Medeniyeti ve Kültürü (5)

Uygurlarda nişan düğün gelenekleri
 

Uygurlarda nişan düğün geleneklerini Menzure Teklimakan Er hanımefendi ile konuştuk.

Soru:Menzure hanım öncelikle Uygurların nişan geleneklerine dair özet olarak bilgi verirmisiniz?

Cevap: Uygur Geleneğinde Kız isteme
Nişan Düğün gibi adetler  

Uygur geleneğinde Türkiye’de ve pek çok yerde olduğu gibi evlilik süreci kız isteme ile başlar, evlenecek yaşa gelen erkek ailesi kendi çevresinden her açıdan kendilerine uygun gördükleri  bir kızın ailesine veya kız-erkek kendi arasında anlaştılarsa erkek ailesine evlenmek istediğini belirtir, aile durumu değerlendirip kendine uygun bulursa süreç başlar ve kendilerine güvendikleri birilerini aracı olarak kızın ailesine gönderir(genelde ilk aşamada bu süreç hanımlar arasında yürütülür).
Kızın ailesi durumu kendi kzılarına sorarak ailece değerlendirmek için belli bir süre ister, ve olumlu karar verirlerse aracıya bildirir.

Böylece süreç başlamış olur ve (Küçük Çay)(Türkiye'deki Söz kesme törenine tekabul eder ancak genelde hanımlar arasında gerçekleşir) diye adlandırılan resmi istemeye hazırlanılır, bu süreçte damat adayının annesi kendi yakınlarından oluşan bir gurup hanımı ve aracı olan hanımı da yanına alarak, isteyecekleri kıza, kızın annesi ve babasına kendi ekonomik durumlarına uygun abartılmayacak şekilde hediyeler hazırlayarak istemeye giderler, kızın ailesi de gelen misafirleri abartılmayacak ölçüde yemek ziyafeti ile ağırlarlar, sonra gelen kişiler kızın ailesine  isteklerini tekrar söylerler kızın aileside rızasını bildirdikten sonra gelen misefirler ayağa kalkarak teşekkürlerini sunar, getirdikleri hediyeleri takdim eder ve en son olarak (Büyük Çay) ın zamanını belirler ve dönerler.

Büyük Çay (Nişan) kız tarafında yapılır.

Kız-erkek tarafından kadın erkek dahil toplam 50-60 kişi iştirak eder, kız tarafına gidilirken gelin adayına her mevsime ayrı olmak üzere iç-dış ve merasim kıyafetinden ayakkabı, çanta ve tokasına keder içinde bir kızın tüm ihtiyaçlerını barındıracak şekilde( damadın ekonomik durumu ne ise ona uygun kalitede) hediye hazırlanır bu hediyeler bir sandık veya bavula konur, ayrıca gelin adayının anne- babasına, yakın akrabalarına, varsa tüm kardeşlerine yukarıdan aşağıya doğru konumlarına uygun gelecek şekilde hediyeler hazırlanır(bu hediyelerde damat adayının ailesinin ekonomik durumuna göre uygun ölçüde olmalıdır, bunun yanında yine en az küçük baş olmak üzere bir baş hayvan, pirinç, yağ, tuz, çay, şeker, hazır yiyeceklerden çeşit- çeşit tatlı, tuzlu unlu mamuller, kuru yemiş ve çerezler uygun kap ve tepsilerde paketlenip hazırlanır.

 Büyük Çay günü damadın ailesi tarafından bütün bu hediyeler alıp gelinir ve kızın ailesine uygun görülen şekilde takdim edilir, en son gelin adayı için hazırlanan hediye kutusu açılır ve içindekiler hanımların ortasında sergilenir.

Büyük çay günü kızın aileside damada( en az bir Takım Elbise) ve damadın ailesindeki herkese aynı şekilde uygun hediyeler hazırlamış olurlar ve misafirler ayrılmadan önce hediyelerini tekdim ederler. Bu şekilde nişan adeti yerine getirilmiş olur ve resmi nikah işlemşeride düğüne kadar olan sürede halledilir.

Soru: Menzure hanım Uygurlarda düğün geleneğini anlatıtmısınız?

Cevap: Düğün
Uygur geleneğinde düğün günü ilk nikahın kıyılmasıyla başlar Uygurlara göre düğün gününden önce nikah kıyılmaz nikah kıyılırken damat ile gelinin hazır bulunması şarttır.

Nikah kıyılırken kız ile damadın kabul ettim cümlesini yüksek sesle söylemesi ve hazirunun duymuş olması şarttır, eğer haziran duymadıklarını ifade ederlerse iki kişinin biz duyduk diye şahitlik etmesi yeterli kabul edilir, nikah kıyıldıktan hemen sonraki bir diğer gelenek ise tuzlu suya bandırılmış olan ekmek parçasının gelin ile damada Sağdıçları tarafından yedirilmesidir, iki sağdıçtan hangisi erken davrandıysa yeni kurulan yuvada o tarafın sözünün daha geçerli olacağına inanılır.

Bir diğer gelenek ise düğün günü sabah erkenden erkek tarafı kız tarafına düğün hazırlıkları için kendi yakınlarından birkaç kişiyi yardıma gönderir, ayrıca büyük çay yapıldığı günden itibaren düğün gününe kadar olan sürede erkek tarafı kız tarafına birkaç kez yardıma ihtiyaç olup olmadığını sormak için yakınlarını gönderir. 

Düğün günü nikah kıyıldıktan sonra erkek tarafı damat ile birlikte  gelini  almaya gelirler, bazı aileler ayrıca  davul ve diğer çalgılarla  gelirler, kızı almaya gelindiğinde kız baba evinden ayrılmadan önce anne babasıyla vedalaşır ardından anne babası kızlarının mutlu bir yuvası olması için dua ederler ve kızlarının alnından öperek kızlarına yolcu ederler, bu sırada kız baba ocağının kapısından ayrılmadan önce kızın başından ekmek ve sofra gezdirilir kız damadın evine vardığında damadın ailesi gelini kırmızı halılar sererek coşkuyla karşılarlar kız gelin geldiği eve yüzü örtülü bir şekilde gelir ondan sonra gelinin kaynanası kızının başındaki örtüyü açar ve alnından Öper, kız alman merasimi sürecinde gelin ve damadın önünü keserek bahşiş isteyenler olur ya da gelinle damadın sağdıçlarından dans etmesi istenir.

Kız alma merasimi bu şekilde son bulmuş olur, ertesi gün gelin ile damat kendi kaynana ve Kaynatasının önünü selam vermeye giderler ve güzel ikramlarla hediyelerle karşılanırlar, ayrıca kız tarafı düğünün ertesi günü erkek tarafına kahvaltı adı verilen ama ana yemeklerden oluşan birkaç çeşit yemek hazırlayıp damadın ailesinin evine getirirler ve orada hep birlikte yemek yerler damat tarafı ise yemek getiren kız tarafı misafirlerine uygun hediyelerle ve teşekkürler ile uğurlarlar.
Son olarak davet diye adlandırılan düğünün  son Faslı ise şöyledir
Dugunun olduğu hafta ilk olarak damat tarafı sonra gelin tarafı karşılıklı olarak tüm akrabaları ve yakınlarıyla beraber birbirlerini evlerine davet ederler ve güzel ziyafetlerle bir tanışma süreci gerçekleştirirler.

Menzure hanımefendi bu söyleşi için çok teşekkür ederim. Kadim Türkistan Uygur medeniyetinin bir başka yönünü anlattınız. Dilerim bu kadim medeniyetin çocukları tez zamanda bağımsızlıklarına kavuşurlar.
Halis bey ben size mazlum milletimiz adına teşekkür ederim. Bizlere bu fırsatı verdiğiniz ve bağımsızlık mücadelemizde herzaman yanımızda olduğunuz için.

YAZARIN TÜM YAZILARI İÇİN
https://www.bncmedyahaber.com/yazar-bilimin-medeniyetin-besigi-dogu-turkistan-uygur-medeniyeti-ve-kulturu-4-1195.html